Jakie są objawy infekcji dróg oddechowych?

Patogeny chorobotwórcze mogą przedostawać się do organizmu różnymi drogami, jednak najłatwiejszy dostęp mają przez górne drogi oddechowe, głównie nos, usta i gardło. Przez jamy nosowe przechodzi wdychane powietrze, które jest ogrzewane, nawilżane i oczyszczane, zanim przedostanie się do dolnych dróg oddechowych. Wraz z powietrzem wdychamy także drobnoustroje przenoszone drogą kropelkową. 

W większości przypadków sprawnie funkcjonujący układ odpornościowy eliminuje patogeny z dróg oddechowych, chroniąc organizm przed zachorowaniem. Dbają o to m.in. elementy odporności nieswoistej, czyli odruchy takie jak kaszel, kichanie i wydzielina nosowa. W górnych drogach oddechowych zlokalizowane są również elementy odporności komórkowej i układ wydzielniczy, dzięki czemu w momencie kontaktu z patogenami, jeśli te nie zostaną w porę usunięte, organizm rozpoczyna wydzielanie przeciwciał i uruchamia reakcję obronną, jaką jest stan zapalny. 

Gdy więc dojdzie do wniknięcia patogenów (mowa o zakażeniu, czyli infekcji górnych dróg oddechowych) do błon śluzowych, inicjowany jest szereg reakcji odpornościowych,. Jeśli natomiast patogeny przedostają się do dalszych odcinków, rozwija się infekcja dolnych dróg oddechowych. 

Podsumowując, infekcja górnych dróg oddechowych to zakażenie drobnoustrojami, najczęściej wirusami, rzadziej bakteriami i grzybami, które może obejmować struktury, takie jak:

• jamy nosowe,
• zatoki,
• jama ustna,
• gardło,
• migdałki podniebienne,
• do infekcji górnych dróg oddechowych zalicza się także zapalenie ucha środkowego.

Z kolei infekcja dolnych dróg oddechowych najczęściej jest powikłaniem po wcześniej przebytym zakażeniu wyższych odcinków układu i obejmuje:

• krtań,
• nagłośnia,
• tchawica,
• oskrzela,
• oskrzeliki,
• płuca. 

Do najczęściej zgłaszanych schorzeń należą infekcje gardła, nosogardzieli, ucha środkowego i krtani. Ze względu na stosowane szczepienia problem zapalenia nagłośni jest bardzo rzadko spotykany. Z kolei infekcje oskrzeli i płuc uważa się za powikłanie po nieskutecznie bądź nie efektywnie leczonej infekcji górnych dróg oddechowych.

Najczęściej infekcja górnych dróg oddechowych spowodowana jest przez wirusy, głównie rynowirusy, adenowirusy, koronawirusy, wirusy grypy i paragrypy czy enterowirusy. Zakażenie takie potocznie określa się jako przeziębienie, ponieważ spadek temperatury otoczenia przyczynia się do wysuszenia błon śluzowych wyściełających gardło i nos, co sprzyja infekcji. 

Wirusowa infekcja górnych dróg oddechowych zwykle rozwija się w ciągu 2 dni od kontaktu z patogenem i trwa 7-10 dni. Objawy zwykle poprzedzone są ogólnym osłabieniem, rozbiciem, bólami mięśni i głowy. Kolejno dochodzą symptomy, takie jak:

• stan podgorączkowy lub gorączka,
• kaszel (początkowo suchy),  
• chrypka, drapanie w gardle,
• katar, kichanie,
• ból gardła,
• niekiedy duszności.

Poza typowymi objawami przeziębienia mogą pojawić się także dolegliwości obejmujące konkretną część układu oddechowego. Infekcja górnych dróg oddechowych zwykle ma charakter powierzchowny, obejmujący jednocześnie nos i gardło, stąd występowanie wielu objawów jednocześnie. Jednak wirusy mogą przedostawać się do ucha środkowego lub zatok, powodując ograniczone zakażenie, w tym powstawanie ropnia. 

W przypadku przewlekłego zapalenia zatok przynosowych możliwymi objawami są ucisk między oczami, śluzowa wydzielina w połączeniu lub bez innych symptomów przeziębienia, silne bóle głowy, uczucie kłucia i pieczenia. 

Z kolei objawy dotyczące ucha środkowego mogą występować w trakcie infekcji nosa i gardła lub po ich ustąpieniu. Chorobie towarzyszy ból ucha, swędzenie, niekiedy wysięk. Zdarza się, że zapalenie ucha rozwija się nawet wiele dni po przeziębieniu, przez co nie kojarzymy go jako powikłanie po infekcji górnych dróg oddechowych.

Rzadko pierwotną przyczyną infekcji są bakterie lub grzyby. Bakteryjna infekcja górnych dróg oddechowych znacznie częściej stanowi powikłanie po chorobie wirusowej i zwykle ma intensywniejszy przebieg. Niemniej jednak szacunkowo ok. 20% infekcji dróg oddechowych ma podłoże bakteryjne lub (rzadziej) grzybicze. 

Za infekcję bakteryjną najczęściej odpowiadają patogeny z rodzaju Streptococcus pyogenes (paciorkowiec wywołujący m.in. anginę), Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc, pneumokoki), Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), Haemophilus influenzae (pałeczka ropy błękitnej). 

Bakteryjna infekcja dróg oddechowych może przybierać formę ostrą lub przewlekłą. W pierwszym przypadku objawy zwykle pojawiają się nagle, a choroba ma intensywny przebieg. Najczęściej występują: 

• wysoka gorączka, 
• osłabienie i bóle mięśniowo-stawowe trwające nawet kilka tygodni, 
• bóle w klatce piersiowej, 
• duszności, 
• silny kaszel (raczej suchy),
• bóle głowy,
• katar. 

W przypadku zakażeń przewlekłych temperatura ciała może pozostawać na prawidłowym poziomie. Zwykle pojawia się mokry kaszel z odkrztuszaniem lepkiej, gęstej plwociny, niekiedy zabarwionej na szaro-zielono lub biało-szaro. Objawy takie mogą wskazywać na przewlekłe zapalenie dolnych dróg oddechowych (oskrzeli). Stan taki może utrzymywać się nawet przez wiele miesięcy i wymaga pomocy lekarza.

Warto zaznaczyć, że jeśli objawy zapalenia dróg oddechowych nie mijają w ciągu kilku dni lub gdy się nasilają, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Zarówno bakteryjne, jak i wirusowe infekcje wymagają odpowiedniego postępowania. W przeciwnym razie zakażenie może prowadzić do powikłań i stanowi zagrożenie dla życia.   

lek. Michał Dąbrowski

STADA/PL/406/2021