Glicerol – właściwości i zastosowanie

Glicerol to inaczej gliceryna. Jest to ciecz wykazująca właściwości higroskopijne i hydrofilowe, dzięki którym znajduje ona zastosowanie m.in. kosmetyce i przetwórstwie spożywczym. Korzystne działanie glicerolu wykorzystuje się także w medycynie. Związek ten często stanowi składnik kropli i sprayów do nosa i gardła, a także innych wyrobów medycznych.

Glicerol występuje naturalnie w przyrodzie, chroniąc organizmy żywe przed wyziębieniem, co jest możliwe dzięki niskiej temperaturze zamarzania tej substancji. Pod względem budowy chemicznej jest to najprostszy trwały alkohol trójwodorotlenowy, czyli triol.

Ten organiczny związek chemiczny należy do cukroli i został odkryty w 1779 roku przez Karla Wilhelma Schellea. Glicerol wykazuje liczne właściwości, które znajdują zastosowanie w różnych dziedzinach przemysłu, dlatego obecnie na szeroką skalę pozyskuje się go na drodze reakcji chemicznych.

Glicerol to wszechstronna substancja, ceniona przede wszystkim za swoje właściwości higroskopijne, czyli wysoką zdolność pochłaniania wody. Związek ten jest również wysoce hydrofilowy, co oznacza, że jego cząsteczki ,,chętnie” łączą się z cząsteczkami wody.

Wyjaśniając, co to jest glicerol, warto wymienić jego właściwości fizyczne:

• w normalnych warunkach jest to ciecz o syropowej, tłustej konsystencji;
• substancja jest przezroczysta lub prawie przezroczysta;
• ma słodki smak;
• jest bezwonny, niekiedy określany jako łagodny;
• rozpuszcza się w eterze, chloroformie, oleju;
• rozpuszcza się w wodzie mieszając się z nią bez ograniczeń;
• jest higroskopijny i hydrofilowy.

Ze względu na działanie nawilżające glicerol wykorzystuje się do produkcji produktów stosowanych na skórę, jak balsamy, kremy i żele przeznaczone dla osób z bardzo wysuszoną skórą, w tym chorujących na łuszczycę, egzemę, czy atopowe zapalenie skóry. Substancja ta łagodzi również oparzenia słoneczne i podrażnienia związane z nadmiernym rogowaceniem skóry.

Glicerol jest częstym składnikiem produktów stosowanych na błony śluzowe. Jako związek higroskopijny wspomaga utrzymanie optymalnej wilgotności w uszach i nawilża błony śluzowe nosa i gardła. Stosuje się go również w kroplach nawilżających do oczu. Pod wpływem procesu nitrowania glicerol jest przetwarzany w nitroglicerynę stosowaną przy chorobach serca.

Jest to również jeden ze składników gotowych preparatów np. wyrobu medycznego sprayu ViruProtect w postaci spray-u do gardła, w którym pełni funkcję osmotyczną. Tworzy warstwę ochronną, która oddziela drobnoustroje od błony śluzowej wyściełającej gardło. W medycynie wykorzystuje się glicerol również do produkcji czopków pomocnych przy zaparciach, a także jako naturalny konserwant.

Zdolność glicerolu do pochłaniania wody sprawia, że związek ten stosowany zewnętrznie w preparatach kosmetycznych ma właściwości intensywnie nawilżające skórę. W kosmetykach działa również łagodząco.  Na bazie glicerolu przygotowuje się m.in. balsamy, żele, kremy, pomadki do ust, środki myjące, czy preparaty do pielęgnacji włosów i paznokci.

Poza zastosowaniem w wyrobach farmaceutycznych i kosmetycznych glicerol jest również środkiem stosowanym w branży spożywczej. Służy do produkcji barwników spożywczych, reguluje i utrzymuje wilgoć, bywa również stosowany jako substancja słodząca. Glicerol znalazł także zastosowanie jako środek konserwujący – oznaczony jako E422.

Glicerol wykazuje szkodliwość tylko po spożyciu w bardzo dużych dawkach, powyżej 1g na kg masy ciała. Wówczas mogą pojawiać się bóle głowy, nudności i wymioty, co zdarza się jednak bardzo rzadko. Związek ten stosowany jako składnik produktów spożywczych i wyrobów medycznych niezwykle rzadko wywołuje niepożądane reakcje. Czy glicerol jest toksyczny? Nie, jest to powszechnie stosowana substancja uznawana za bezpieczną. 

Lek. Michał Dąbrowski

STADA/PL/144/202