Czym jest trypsyna?

Trypsyna jest jednym z ważnych enzymów trawiennych wytwarzanych w trzustce. Enzymy takie są niezbędne do trawienia związków złożonych, tak aby były one przyswajalne przez organizm. W niniejszym artykule omówimy, czym dokładnie jest trypsyna i jakie związki rozkłada. Sprawdź również, kiedy wykonuje się badanie określające stężenie tego enzymu.

Trypsyna to enzym trawienny, czyli substancja posiadająca zdolność rozkładu związków złożonych do prostszych form pod względem budowy chemicznej, dzięki czemu są one przyswajalne przez organizm. Trypsyna przynależy do grupy związków określanych jako peptydazy.

Za wytwarzanie trypsyny odpowiada zewnętrzna część trzustki, czyli tzw. trzustka pęcherzykowa. Trypsyna razem z innymi enzymami, wodą, wodorowęglanami i elektrolitami wchodzi w skład soku trawiennego. Omawiany enzym jest wytwarzany w formie nieaktywnej jako trypsynogen. Ulega on przemianie w trypsynę pod wpływem enteropeptydazy produkowanej w jelicie cienkim. Z kolei regulacja wydzielania soku trzustkowego to funkcja układu hormonalnego i nerwowego.

Funkcją soku trzustkowego jest trawienie składników odżywczych, takich jak białka, węglowodany i tłuszcze. Co trawi trypsyna? Jest to enzym proteolityczny, czyli odpowiada za rozkład wiązań polipeptydowych, co oznacza, że trypsyna trawi białka.

W organizmie człowieka związek ten działa w temperaturze ok. 37 stopni Celsjusza i w zasadowym pH (7–9). Przy spadku pH poniżej 4 trypsyna ulega inaktywacji, ale jest to odwracalne.

Trypsyna jako składnik soku trzustkowego jest wydzielana do dwunastnicy przez przewód trzustkowy, gdzie bierze udział w trawieniu składników pokarmowych. Działanie trypsyny polega także na aktywacji pozostałych proenzymów trzustkowych.

Po rozkładzie białek przez trypsynę powstają aminokwasy. Są to niezbędne związki chemiczne, które stanowią podstawowy materiał budulcowy organizmu. Aminokwasy zapewniają również odżywienie tkanek, a także biorą udział w licznych procesach zachodzących w ciele. Bez dostarczania ich wraz z dietą nie byłoby możliwe zachowanie zdrowia.

Badanie w celu oznaczenia obecności trypsyny przeprowadza się na podstawie próbki kału. Brak tego enzymu w kale może sugerować na schorzenia, w przebiegu których dochodzi do zablokowania przewodów trzustkowych. W konsekwencji trypsyna nie przedostaje się do jelita cienkiego – w takich przypadkach wynik badania jest ujemny, czyli nieprawidłowy i wymagana jest dalsza diagnostyka. Inną możliwością oznaczenia trypsyny jest analiza próbki krwi obwodowej.

Badanie na obecność trypsyny przeprowadza się podejrzewając m.in. mukowiscydozę. Jest to choroba genetyczna, w przebiegu której dochodzi do uszkodzenia trzustki pod wpływem zaczopowania przewodów trzustkowych śluzem. Badania w jej kierunku wykonuje się głównie u noworodków i dzieci z objawami, takimi jak: 

• przewlekły kaszel, duszności; 
• krwioplucie; 
• częste infekcje; 
• nawracające zapalenie płuc i oskrzelików; 
• obturacyjne zapalenie oskrzeli;
• zapalenie zatok przynosowych;
• polipy w nosie;
• tłuszczowe stolce;
• kamica żółciowa;
• powiększenie brzucha;
• niedożywienie;
• obrzęk ślinianek.  

Brak trypsyny w kale może wskazywać także na choroby trzustki, takie jak przewlekłe zapalenie trzustki, czy nowotwór. Objawy na podstawie których można podejrzewać przewlekłe zapalenie trzustki, to m.in.:

• silne bóle brzucha, niekiedy promieniujące do pleców;
• utrata apetytu, spadek masy ciała;    
• biegunki z domieszką tłuszczu;
• podwyższony poziom glukozy w krwi.

Z kolei rak trzustki wywołuje zbliżone objawy. Mogą im towarzyszyć także wzdęcia, świąd skóry, nudności i wymioty oraz bóle pleców.

Ze względu na swoje właściwości trypsyna jest wykorzystywana m.in. jako składnik preparatów farmaceutycznych. Do produkcji wyrobów medycznych wykorzystuje się trypsynę pochodzenia zwierzęcego, pozyskiwaną np. z ryb, takich jak dorsz. 

Trypsyna po kontakcie z cząsteczkami drobnoustrojów takich jak wirusy, będąc w formie aktywnej, trawi białka znajdujące się w otoczkach wirusowych, przez co hamuje ich zdolność do wiązania się z komórkami gospodarza (organizmu ludzkiego). Dzięki temu zmniejsza się ich zdolność infekowania komórek, co może zapobiec lub złagodzić rozwój infekcji. Działanie takie wykorzystano w niektórych gotowych preparatach np. wyrobie medycznym ViruProtect Stada w postaci sprayu do gardła. 

Lek. Michał Dąbrowski

STADA/PL/151/2021